Discriminatie vanwege leeftijd: wat kun je doen?

De Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd en arbeid (WGBL) verbiedt werkgevers om een onderscheid naar leeftijd te maken bij het aangaan en beëindigen van een arbeidsverhouding. Toch kan er een direct of indirect onderscheid naar leeftijd worden gemaakt.

Van een direct onderscheid is sprake als een werknemer op grond van zijn leeftijd op een andere wijze wordt behandeld dan een andere werknemer in een vergelijkbare situatie. Van een indirect onderscheid is er sprake indien een ogenschijnlijke bepaling, maatstaf of handelswijze een werknemer met een bepaalde leeftijd in vergelijking met andere personen bijzonder treft.

Discriminatie op grond van leeftijd

Heeft de werknemer het vermoeden dat de werkgever een direct dan wel indirect onderscheid maakt naar leeftijd, dan kan hij een klacht indienen bij het College voor de Rechten van de Mens. De meest voorkomende, ingediende klachten bij het College over discriminatie op grond van leeftijd hebben betrekking op de sollicitatieprocedure.

Klachten vanwege discriminatie bij ontslag komt veel minder voor. Dat heeft verschillende oorzaken. Als een oudere werknemer op basis van disfunctioneren wordt ontslagen dan zal het voor hem moeilijk zijn om te bewijzen dat hij in feite wordt ontslagen op grond van zijn leeftijd. Wordt de werknemer ontslagen op grond van bedrijfseconomische redenen dan zal de werkgever het afspiegelings- en anciënniteitsbeginsel in acht moeten nemen. Toepassing van deze beginselen brengt met zich mee dat niet alleen de oudere werknemers worden voorgedragen voor ontslag.

Toch is het denkbaar dat oudere werknemers bij een reorganisatieontslag hun ontslag ter discussie kunnen stellen als zij van mening zijn dat zij worden voorgedragen voor ontslag vanwege hun leeftijd. Dit blijkt uit een uitspraak van het College d.d. 18 mei 2016. Het ging in deze zaak om een reorganisatieontslag bij de Vrije Universiteit. Een aantal werknemers hadden een klacht ingediend bij het college omdat 57,3% van de werknemers die zouden worden ontslagen ouder waren dan 55 jaar.

Ter onderbouwing van hun stelling voerden de werknemers onder meer aan dat de voorzitter van de reorganisatiecommissie heeft gezegd dat je onderzoek door jongere mensen kunt laten uitvoeren om het kostendekkend te krijgen. De VU heeft direct afstand genomen van deze uitspraak en later meerdere malen uitgelegd dat leeftijd op geen enkel moment leidend is geweest bij de te maken keuzes in de reorganisatie. De VU ontkende niet dat vooral oudere werknemers werden getroffen door het ontslag, maar merkte daarbij direct op dat het niet de doelstelling was van de reorganisatie. Deze zou zijn gebaseerd op objectieve gronden.

Uitspraak College

Het College oordeelde dat de uitspraak van de voorzitter van de reorganisatiecommissie een indicatie was dat leeftijd wel degelijk een rol had gespeeld bij de ontslagen, ook al had de VU direct afstand genomen van deze uitspraak. De gewraakte uitspraak, die wordt gekwalificeerd als een direct onderscheid, viel de universiteit aan te rekenen. Het College oordeelde daarom dat de VU jegens de verzoekers onderscheid had gemaakt op grond van leeftijd bij hun ontslagaanzeggingen in het kader van de reorganisatie.

Het College voerde voorts aan dat de VU onzorgvuldig was geweest bij het toepassen van het afspiegelingsbeginsel. Medewerkers wier functie als niet-uitwisselbaar werd aangemerkt, kregen ontslag aangezegd, waarbij het afspiegelingsbeginsel niet werd toegepast. Ook had de VU nauwelijks gekeken naar de inhoudelijke werkzaamheden van degenen die met ontslag werden bedreigd en was de VU uiterst onzorgvuldig te werk gegaan in haar beoordeling om deze functies als niet-uitwisselbaar aan te merken.

De uitspraak van het College voor de Rechten van de Mens was niet bindend, hetgeen betekende dat werknemers naar de rechter moeten stappen wanneer een werkgever niet met een voorstel tot compensatie komt. Uit een recent onderzoek van het College zelf blijkt dat bedrijven steeds vaker schikken indien een discriminatieklacht gegrond wordt verklaard. Of de VU een schikkingsvoorstel heeft gedaan is niet bekend.

ECLI:NL:HR:2020:114